INSECTA
[ ANASAYFA ] [ Arhropoda ] [ TAKIMLAR ] [ Sözlük ]

HOMOPTERA SINIFLANDIRMA

  I.     ALTTAKIM AUCHENORRHYNCHA

       Hareketli böceklerdir; iyi uçar-sıçrarlar. Anten çok kısa ve kıl gibidir. Tarsi 3 segmentlidir. Genelde Erkekler ses çıkartır; ancak sadece Cicadid’ lerin sesini duyabiliriz.

     FULGOROİDEA:Başın ön kısmı tipik olarak ileriye doğru çıkıntı yapmıştır Temel olarak odunsu bitkilerde floem’ den beslenirler; Çoğu 1 cm veya daha küçüktür.

     Delphacidae, boyu 1 cm’ den kısa ve kanatları kısalmış olan türleri içerir. Bitki virus hastalıklarını naklederler.

     Fulgoridae, Hysteropterum grylloides örnek olarak verilebilir.

CERCOPOİDEA (Köpüklü ağustosböcekleri): Cercopidae, Üstfamilyada türler nadiren 15 mm’ yi geçer. Larvalar Cercopidae familyasında köpüğümsü bir madde içinde Bitkilerin üzerinde bulunan bu yapıların görevi larvaları doğal düşmanlarına ve kurumaya karşı korumaktır. Erginler hareketli ve sıçrama yeteneği olan böceklerdir. Üstfamilya üyeleri otsu ve odunsu bitkilerde beslenir. Philaenus spumarius örnek olarak verilebilir.

CİCADELLOİDEA. Geniş ve kozmopolit bir gruptur; her türlü bitkide rastlamak mümkündür.

Cicadellidae (Cüceağustosböcekleri) üyeleri bitkilerde çok değişik zararlanmalara yol açar: çok miktarda bitki özsuyu alarak; yaprakta floem ve xylem borucuklarının iletimini mekanik olarak kesintiye uğratarak; yaprakta klorofili azaltarak veya tahrip ederek; sürgünlere yumurta bırakma sonucu sürgün uçlarından geriye doğru ölüme neden olarak; bitki virus hastalıklarını naklederek ve beslenme sonucu yapraklarda deformasyona neden olarak... Senede 1-3 döl verirler; Kışı ergin ya da yumurta döneminde geçirirler. Empoasca fabae, Idiocerunus (Idiocerus) stali, Neoaliturus (Circulifer) spp. ve Erythroneura adanae zararlı türler arasındadır.

Membracidae familyasında pronotum ilginç bir görünüme sahiptir: Başı kaplar ve geriye, abdomene doğru gelişerek özel bir görüntü oluşturur. Genel olarak gregardır’ lar ve anüslerinden çıkarttıkları ballımsı madde yüzünden karıncaların koruması altındadırlar. Nadiren ekonomik zarar oluştururlar. Senede 1 -2 döl verir; kışı yumurta döneminde geçirirler. Stictocephala bubalus (kambur üçgenböceği) yumurta koyma davranışı ile genç meyve ağaçları ve fidanlarda önemli zararlara yol açar.

  II.     ALTTAKIM STERNORRHYNCHA

  Üyeleri nispeten hareketsizdir; bazıları da konukçu bitkiye tamamen yerleşik olarak yaşar ve hareket etmezler. Anten –eğer varsa- uzun ve filiform’ dur. Üyelerinin çoğu kanatsızdır. Tarsi 1-2 segmentlidir; bazılarında bacak bulunmaz.

   PSYLLOİDEA (Yaprakpireleri):Hepsi Psyllidae familyası içindedir. 2-5 mm boyunda; minyatür cicadid görünümündedirler. Arka bacaklar çok kuvvetlidir; her iki cinsiyet te kanatlıdır. Zehirli tükrük salgıları konukçu bitkilerde ile gal oluşumuna neden olur ya da gelişmeyi yavaşlatırlar. Fumajine de neden olurlar. Psylla mali (elma yaprakpiresi) ve P. pyricola (armut yaprakpiresi), Euphyllura olivina (Zeytin pamuklubiti) en tanınmış zararlı türlerdir.

COCCOİDEA: Ortak bir özellik olarak dişiler az-çok genel böcek görünümünden uzaklaşmıştır: Kanatsız; görünüm olarak gal ya da itridye kabuğu şeklinde veya vücut üzeri unsu veya mumsu bir madde ile kaplıdır. Bu nedenle kabuklu bitler, koşiller ve unlubitler olarak isimlendirilirler. Dişilerde anten segmenti sayısı –eğer varsa- 11’ e kadar ulaşabilir. Erkekler kanatsız veya sadece ön kanatları bulunur. Ağız parçaları bulunmaz. Anten 10-25 segmentlidir. Abdomen 1-2 adet ipliğimsi uzantı ile sonlanır.Dişiler  ovipar (yumurtalar dişinin vücudu altında depolanır); ovovivipar veya vivipar olabilir. Parthenogenesis yaygındır. Bir türde de hermafroditismus görülür. 1. Dönem larvalar hareketlidir; anten ve bacakları bulunur. Konukçuya yerleştikten sonra anten ve bacaklar kaybolur veya iz halinde kalır; vücut üstünde salgılarla kabuk oluşturulur. Çoğu tür insan eliyle yayılarak kozmopolit hale gelmiştir.

HOMOPTERA (Benzer Kanatlılar; Homopters)
Homo, benzer; ptera, kanat (Ön kanatların görünüşünü belirtmektedir.)

      VÜCUT YAPILIŞI

  •Küçük-iri vücutlu; baş opisthognathous; Bileşik gözler gelişmiş-nadiren bulunmaz; 2-3 ocelli var; anten az sayıda segmentli; ağız parçaları 4 iğneli sokucu emici (floemden beslenirler).

•Genellikle 2 çift kanat var veya yok. Bazılarında ise erkeklerde sadece ön kanatlar bulunur. Ön kanatlar –eğer varsa- ya tamamen derimsi görünümünde  ya da tamamen zarımsıdır. Arka kanatlar –eğer varsa- zarımsı yapıdadır. Kanatlar dinlenme halinde vücut üstünde çatı gibi tutulur.

•Abdomende 9-11 segment bulunur.

•Dış genitalia her iki cinsiyette de değişkendir.

•Cerci bulunmaz.  

HOMOPTERA SINIFLANDIRMA

I.       ALTTAKIM AUCHENORRHYNCHA

       Hareketli böceklerdir; iyi uçar-sıçrarlar. Anten çok kısa ve kıl gibi; Tarsi 3 segmentli; Genelde erkekler ses çıkartır; ancak sadece Cicadid’ lerin sesini duyabiliriz.

FULGOROİDEA: Başın ön kısmı tipik olarak ileriye doğru çıkıntı yapmış; Antende pedicel kalınlaşmış; odunsu bitkilerde beslenirler; Çoğu 1 cm veya daha küçüktür.

DELPHACİDAE: Arka tibiae apex’inde iri ve yassı bir kıl bulunur. Virusları naklederler.

FULGORİDAE: Arka kanatta anal bölge ağımsı damarlı, Hysteropterum grylloides örnek olarak verilebilir.

CERCOPOİDEA (Köpüklü ağustosböcekleri): Vücut boyu nadiren 15 mm’yi geçer; otsu ve odunsu bitkilerde beslenirler.        

 CERCOPİDAE: Arka tibiae’ da az sayıda diken bulunur; arka tibiae ucu yuvarlaktır ve çepeçevre bir dizi diken taşır. Larvalar köpüğümsü bir madde içinde bulunur; bu yapı larvaları doğal düşmanlardan ve kurumadan korumaktır. Philaenus spumarius örnektir.  

CICADOIDEA (Ağustosböcekleri):2-5 cm boyunda; ses çıkartırlar; genç dönemlerin gelişme süresi uzundur (Magicicada septemdecim’ de 13-17 yıl). Larva’lar bu süreyi toprak içinde geçirir; Çok yıllık bitkilerin kökünde beslenirler. Olgun larva toprağı terkeder; ağaç ya da başka cisimler üzerinde deri değiştirerek ergin hale geçer. Yumurtalar ağaç sürgünlerine bırakılır; böylece sürgünlerde geriye doğru ölüm görülür. Yumurtalar yaklaşık 1 ayda açılır. Bazı türlerde ise kış yumurta döneminde geçirilir. Yumurtadan çıkan nimfler toprağa düşer ve toprağı kazarak konukçunun kök bölgesine iner. 

CICADIDAE: Cicada spp. ve Klapperichien (Chloropsalta) viridissima (Asma ağustosböceği)

CICADELLOIDEA: Her türlü bitkide rastlamak mümkündür.

 CICADELLIDAE (Cüceağustosböcekleri): Arka tibiae’ da çift sıra kıl bulunur. Senede 1-3 döl verirler; Kışı ergin-yumurta döneminde geçirirler. Empoasca fabae, Idiocerunus (Idiocerus) stali, Neoaliturus (Circulifer) spp. ve Erythroneura adanae

 MEMBRACIDAE: Pronotum ilginçtir, başı kaplar ve abdomene doğru gelişerek özel bir görüntü oluşturur. Genelde gregardır’ lar ve anüslerinden çıkarttıkları ballımsı madde yüzünden karıncaların koruması altındadırlar. Nadiren ekonomik zarar oluştururlar. Senede 1 -2 döl verir; kışı yumurta döneminde geçirirler. Stictocephala bubalus (kambur üçgenböceği) yumurta koyma davranışı ile genç meyve ağaçları ve fidanlarda önemli zararlara yol açar.

II.       ALTTAKIM STERNORRHYNCHA

Nispeten hareketsiz; bazıları da konukçu bitkiye tamamen yerleşik olarak yaşar ve hareket etmezler. Anten –eğer varsa- uzun ve filiform’ dur. Üyelerinin çoğu kanatsızdır. Tarsi 1-2 segmentlidir; bazılarında bacak bulunmaz.

 PSYLLOİDEA (Yaprakpireleri): Hepsi Psyllidae familyası içindedir. 2-5 mm boyunda; minyatür cicadid görünümündedirler. Arka bacaklar çok kuvvetlidir; iyi sıçrarlar; her iki cinsiyet te kanatlıdır. Zehirli tükrük salgıları konukçu bitkilerde ile gal oluşumuna neden olur ya da gelişmeyi yavaşlatırlar. Fumajine de neden olurlar. Psylla mali (elma yaprakpiresi) ve P. pyricola (armut yaprakpiresi), Euphyllura olivina (Zeytin pamuklubiti) en tanınmış zararlı türlerdir.

COCCOİDEA: Ortak bir özellik olarak dişiler az-çok genel böcek görünümünden uzaklaşmıştır: Kanatsız; görünüm olarak gal ya da istridye kabuğu şeklinde veya vücut üzeri unsu veya mumsu bir madde ile kaplıdır. Bu nedenle kabuklu bitler, koşiller ve unlubitler olarak isimlendirilirler.  

Dişilerde anten segmenti sayısı –eğer varsa- 11’ e kadar ulaşabilir. Erkekler kanatsız veya sadece ön kanatları bulunur. Ağız parçaları bulunmaz. Anten 10-25 segmentlidir. Abdomen 1-2 adet ipliğimsi uzantı ile sonlanır. Dişiler  ovipar (yumurtalar dişinin vücudu altında depolanır); ovovivipar veya vivipar olabilir. Parthenogenesis yaygındır. Icerya purchasi’de hermafroditismus görülür. 1. Dönem larvalar hareketlidir; anten ve bacakları bulunur. Konukçuya yerleştikten sonra anten ve bacaklar kaybolur veya iz halinde kalır; vücut üstünde salgılarla kabuk oluşturulur.  

DİASPİDİDAE (Kabuklubitler): Dişiler sert, mumsu bir kabuğun altındadır; bu kabuk dişinin vücudundan ayrılabilir. Dişide antenler iz halinde bulunur; bacakları yoktur; abdomen sonuna pygidium denilir. Ağaç ve çalılarda zarar yaparlar. Örnek olarak Lepidosaphes spp. (Virgül kabuklubitleri), Aonidiella aurantii (Turunçgil kırmızı kabuklubiti), Aonidiella citrina (Turunçgil sarı kabuklubiti), Parlatoria oleae (Zeytin kabuklubiti) Quadraspidiotus perniciosus (San Jose Kabuklubiti), Pseudaulacaspis pentagona (dut kabuklubiti) verilebilir.

COCCIDAE (Koşniller): Dişi yine sert bir kabuk altındadır; ancak bu kabuk dişiden ayrılmaz. Anten ve bacaklar küçülmüş olarak bulunur. Anal açıklık ve anal levha bulunur. Fumajine neden olurlar. Örnek olarak Pulvinaria floccifera (Çaykoşnili), Saissetia oleae (Zeytin karakoşnili), Coccus hesperidium (Yumuşak koşnil), Coccus pseudomagnoliarum (Turunçgil yumuşak koşnili) Parthenolecanium corni (Kahverengi koşnil), Ceroplastes rusci (Kanlıbalsıra), Ceroplastes sinensis (Çin mumlu koşnili) verilebilir. Çeşitli ağaç ve çalılarda zararlar yaparlar.

PSEUDOCOCCIDAE (Unlubitler), dişinin üstü unumsu veya ipliğimsi mumsu bir salgı ile kaplıdır. Fumajne neden olurlar Pseudococcus adonidum (Sera unlubiti), Planacoccus citri (Turunçgil unlubiti) bitki virus hastalıklarının vektörü durumundadırlar.

MARGARODIDAE (Dev koşniller, Yer incileri), dişiler genellikle yuvarlaktır. Bacaklar gelişmiş ya da dumura uğramıştır. Icerya purchasi (Torbalı koşnil) turunçgillerde ve Margarodes tritici (Buğday koşnili) buğday köklerinde bulunur.

LACCIFERIDAE, tropik ve subtropik bölgelerde bulunurlar.  Laccifer lacca’ nın salgısından şellak üretiminde yararlanılmaktadır.

ERIOCOCCIDAE, içinde gal oluşturan türler bulunur. Örneğin Eriococcus spp. 

            ORTHEZİİDAE, üyeleri bitkilerin köklerinde bulunurlar; önemli zararlılar arasındadır.

 APHİDOİDEA: Çok önemli bitki zararlısı olan geniş bir üstfamilyadır. Üyelerinin karmaşık bir yaşam döngüsü vardır ve sıklıkla taksonomik olarak farklı iki konukçu bitkide dönüşümlü olarak tamamlanır (Dioecious, Heteroecious).

APHİDİDAE (Aphidae) (Yaprakbitleri), Anten 3-çoğunuk 6 segmentli ve sert, kıl gibidir. Abdomenin 5. ve 6. segmenti dorsalinde bir çift corniculus (çoğul, corniculi) (siphunculus) (Mum borucuğu) bulunur (alarm feromonu salgılanır). Abdomen ucunda cauda vardır. Yaprak, sürgün ve tomurcuk ve köklerde beslenir; bazıları da katlanmış yapraklar içinde veya gözetimlerini üstlenen karıncaların toprak içinde yaptığı sığınaklarda bulunabilirler. Afitler yüksek yoğunluklarda doğrudan beslenmeleri ile bitkilerde solgunluk ve gelişmede gerilemeye neden olur;  zehirli tükrükleri ile bitkilerde şekil bozukluklarına yolaçabilirler. Bitki virus hastalıklarının vektörüdürler. Konukçuya özelleşme göstermeyen göçer formlar virusları çok değişik bitkilere bulaştırabilirler. Örneğin Myzus persicae 100’ den fazla virus hastalığının vektörü durumundadır.   Çoğu tür polimorfik’tir; Konukçu değişimine de rastlanır (Heteroecious). Heterogonie görülebilir. Örneğin, Dysaphis plantaginea kışı genellikle yumurta döneminde geçirir. Baharda nimfler çıkar: Bunlar kanatsız olan ve parthenogenetik ve vivipar olarak çoğalan dişileri oluşturur. Bu şekilde çok sayıda döl verilir.  Daha sonra kanatlı dişiler oluşturulur; bunlar dar yapraklı ara konukçuya (sekonder konukçu) göç eder ve yaz mevsimi boyunca ara konukçuda parthenogenetik ve vivipar olarak kanatsız dişiler oluşturmaya devam ederler. Yaz mevsimi sonuna doğru bu kez kanatlı dişi ve kanatlı erkek bireyler oluşturulur; bunlar ana konukçuya (primer konukçu) geri dönerler. Ana konukçuda çiftleşir ve dişiler elma dallarına kış yumurtalarını bırakırlar. Parthenogenesis afitlerin kısa sürede çoğalmalarına olanak verir; ancak çok sayıdaki doğal düşman ve olumsuz çevre koşulları bu artışı çoğu zaman yavaşlatır.

Önemli türleri Aphis fabae (Kara fasulye yaprakbiti), A. Pomi (Elma yaprakbiti), A. Gossypii (Pamuk yaprakbiti), Toxoptera aurantii (kara turunçgil yaprakbiti),  Rhopalosiphum maidis (Mısır yaprakbiti), Schizaphis graminum (Ekin yaprakbiti), Hyalopterus pruni (Erik yaprak biti), Brevicoryne brassicae (Lahana yaprakbiti), Achyrthosiphon pisum (Bezelye yaprakbiti), Myzus persicae (Yeşil şeftali yaprakbiti) ve Dysaphis plantaginea (pembe elma yaprakbiti).

PEMPHİGİDAE (Eriosomatidae), Aphididae’ ye çok yakındır; ancak corniculi körelmiş (C şeklinde) veya bulunmaz; gerek toprak içinde köklerde, gerekse toprak üstünde yeşil aksamda beslenir; çoğu gal oluşturur Çoğu tür konukçu değiştirir; ara konukçu her zaman otsudur. Cinsel bireylerde ağız parçaları bulunmaz. Örnek olarak Eriosoma lanigerum (Elma pamuklu biti) ve Pemphigus spp. verilebilir.

PHYLLOXEROIDEA:

PHYLLOXERİDAE, Anten 3 segmentli; mum borucuğu bulunmaz; ovipardırlar. Yaşam döngüsü  karmaşıktır; konukçu değiştirmezler. Örnek olarak bağlarda görülen Viteus (Phylloxera) vitifoliae asma yapraklarında küçük galler oluşturur ve bu galler içinde beslenir ve çoğalır. Köklerde de ur gibi şişkinlikler yaparlar.

ADELGİDAE (Chermidae); ibrelilerde bulunurlar. İbre, dal ve galler içinde beslenirler. Çoğu konukçu değiştirir; ana konukçu her zaman ladin’ dir.

ALEURODOİDEA (BEYAZ SİNEKLER)

ALEURODİDAE: 3 mm’ den daha küçük; vücutları toz görünümünde beyaz bir salgı ile kaplıdır.  Genellikle yaprakların alt yüzünde beslenirler. Çoğunlukla tropik veya subtropik türlerdir; ancak az sayıda tür ılıman iklime sahip bölgelerde seralarda da bulunabilir. Biyolojisi karmaşıktır; parthenogenesis görülür. 1. Larva evresi hareketlidir. Diğer larva evreleri sabit olarak beslenir; yer değiştirmezler. Son larva (pupa) dönemi beslenmez; ancak önemli bir değişimle (metamorphosis) ergin döneme geçilir (Neometabola). Kanatlar bu dönemde içsel olarak gelişir. Fumajne neden olurlar. Örnek olarak Bemicia tabaci (Tütün veya Pamuk beyazsineği), Dialeurodes citri (Turunçgil beyazsineği) Trialeurodes vaporariorum (Sera beyazsineği), Parabemicia myricae (Defne beyazsineği) ve Aleurolobus olivinus (Zeytin beyazsineği) verilebilir.